Այսմարդունառաջնորդումէրկիրքը: Ինչպեսհատուկ է շատկովկասցիներին, նաօժտվածէրառանձնահատուկհատկություններովբնածիննկարչականտաղանդով, երբաչքի և ձեռքիմիջևեղածհեռավորությունը, ինչպեսնաևհոգեվիճակի և ձեռքիմիջևհեռավորությունը, թվում է թեբացակայում է, և այդժամանակպատկերըվերածվում է հոգուարտացոլանքի, օրագրինման: Նկարչությունըզգացմունքներիգրառումն է, իսկզգացմունքներըկատաղիէին:
Էքստրովերտը նա է, ով անկեղծորեն, վստահորեն, շռայլորեն և անզգուշորեն բաց է աշխարհի առջև: Աշխարհը սողոսկել է նրա հոգու դռներով, այն ամենով հանդերձ ինչ ուներ, ներառյալ՝ զգացմունքները կրքի վերածելու, իսկ ազատությունը ավերիչ դարձնելունենգ հատկությունը:
Դատելովաշխատանքներից, նաամենինչումձգտումէրհասնելսահմանին, մինչևվերջինկետը: Իսկինչու՞մ- Այնամենում, ինչանումէր: Նրանկարչությանմեջգրավումէրոճայինբարձրարտահայտչականությունը՝ վառ, հաստատակամ և արտահայտիչ: Ձեռքըընդգծումէրգլխիուրվագիծը՝ ձգտելովկաղապարի և ֆոնիառավելագույնհակադրության, ավելիուավելիուժգին… այնպես որ ֆոնը փայլեր, իսկ առարկան ավելիուավելիմթագներ:Անհամբերություննումասնագիտական փորձի պակասըաղքատեցնում էին կաղապարը:Եզրագիծը շատկտրուկէրընդգրկումկնոջխոնարհածգլուխը, ձեռքիմիքանիվրձնահարվածէրերևում, իսկմթությանմեջնշմարվումէրմինորածիներեխա. Տիրամա՞յրնէր:Ոչ, ավելիճիստմիսովորականնշան, որիվրայովսահում է աչքը, և ժամանակչկականգառնելու և կենտրոնանալուդրավրա:Ժամանակառժամանակնկարներիշարքիմեջկարող է ցայտելմիուրվանկար, որըհիշեցնում է ՀաղթականԳյորգիինկամթևերովհրեշտակի: Բայցարդյո՞քձանձրալիբրոնզեֆոնիվրաերկթևանիարարած է: Նկարչինհետաքրքրում է ոչթեպատկերիմեջառկահարաբերություններինրբությունը, այլհակադրությունը և բախումը: Այդպեսենծագումբացասականլուսանկարչությանըբնորոշմութգլուխները և զարդարանքներովընդգծվածդաջվածքները.օրգանական ձև և երկրաչափություն, որը ծածկում է այն հիերոգլիֆներով: Արդեն չեն բավարարում տոնային հակադրությունները, և նկարիչը կերտում, զարդարանքներ է ավելացնում վրձնի գլխիկով՝ ստեղծելով ծավալային կաղապար: Պատկերը ծածկում է լաքով, որը մակերևույթը դարձնում է փայլուն, ինչպես մշակված ծառը: Ոչ, նա չի հետևում Պիկասոյի աֆրոամերիկյան ցիկլի հավասարակշռությանը և ոչ էլ աֆրիկյան ժողովրդական բանահյուսությանը (չնայած դրանք նրան հայտնի են): Անանյանի պարզությունը օրգանական է: Գաղափարը հասցնելով պարադոքսի, կարելի է ասել, որ նա նույն կերպ կնկարեր նույնիսկ այն դեպքում, եթե երբեք տեսած չլիներ աֆրիկական քանդակները: Ճիշտ է, ի տարբերություն բանահյուսական ձևերի ժամանակային հստակեցմանը, նկարչի հանդուգն ձեռքերը պատկերը մասամբ դարձնում են մռայլ, զրկելով այն նրբություններից և մանրամասնություններից: Սակայն Անանյանին դա չէր անհանգստացնում: Նա հետևում էր իր ձեռքին, որը տանում էր հոգու խուլ անկյուններ՝գնալով ավելի խորը և ցած: Իսկապես, այդ պատկերների մեջ սատանաներն էին բնակվում: Աստիճանաբար հստակեցվածությունը, իբրև ծառից պոկված կաղամարներ,տարածվում էր ծխի հպումների մեջ, որի պատճառով հերոսները սկսում էին ավելի չար երևալ: Ֆանտաստիկ կաղապարներ, որոնք ծածկված էին առեղծվածային մակագրություններով: Չորսաչքանիկրկնապատկված արարածներ էինև այնպիսի տպավորություն է, որ պատկերը մեծանում է և պատրաստ է անհետանալ: Որոշ աշխատանքներ, օրինակ, «Մեղեդի» և եռապատկվող առեղծվածային կերպարները յուրովի տպավորիչ են: Բայց դրանցից շատերը անհարմարություն են պատճառում: Իսկ մյուսները ծանոթանում են նկարի հետ ոչ միայն Կաստանեդի գրքերով, այլև նրանց մեջ նկարագրած փորձով: Ու՞ր ես հասցրել կրքոտ վրձին: Որտեղ է այն միջոցը, որը այրում է հոգին:
Բոլորին հայտնի է, որ կիրքը կործանարար է: Բայց ինչու՞: Ինչու՞ չի կարող այն լինել կառուցողական: Արվեստի բնագավառում այդ ամենը բնութագրելով է որպես կրքի հատկություններ, և մի շարք օրինակներ բերելով դրա ավերիչ ուժի մասին,այնուամենայնիվ պատճառը չի նշվում: Բայց հոգևոր գրականության մեջ տրվել է պատասխանը. հոգևոր զգացմունքներին գերի ընկնելը հաղորդում է նրան իր անսահմանությունը: Այն անսահմանությունը, որն իրենց չի համապատասխանում, իսկ մարդու ուժերից էլ վեր է, այն պատճառով, որ կիրքը տանջող է, իրականում անհագ, և հանգեցնում է ինքնահրկիզման՝կոտրելով իր ներսի կրողին:
Անցյալ դարի սկզբին, մտավորականները բուռն քննարկում էին իրենց շփոթեցնող հարցերը. Փիլիսոփա Նիցշեի հայտնի միտքը՝«Թույլին առաջ մղիր», կտրուկ հակադրվեց նախկինում եղած բոլոր բարոյական պատկերացումներին և կոնկրետ ռուսական ավանդույթին, այն է ՝ թույլին բարձրացրու: Ի արդարություն, պետք է նշել, որ Նիցշեի պարադոքսը ուներ որոշակի հիմքեր. փիլիսոփան նկատել է (չափազանց կարևորել)թույլերի (հոգեպես ծույլ) հակումը ազդելու ավելի ուժեղների վրա: Որոշ մարդկանց համար թույլ լինելը շահավետ է: Բայց կան նաև նրանք, որոնց համար շահավետ չէ: Եվ ինչ, նրանց նույնպե՞ս պետք է առաջ մղել: Մ. Ցվետաևան տվել է հստակ պատասխան.«Օգնել պետք է նրանց, ովքեր ցանկանում են բարձրանալ»: Այսինքն, նրան,ով ներքին ուժ ունի, սակայն տարբեր պատճառներովհայտնվել է ճնշող իրավիճակներում: Չգիտեմ, արդյոք ինչ-որ մեկը օգնե՞լ է Անանյանին նույն կերպ թե ոչ, քանի որ նրա կենսագրության այլ հանգամանքները հայտնի չեն: Եվ հետո, այն, որ նա անխոս եղել է ուժեղ մարդ, ապացուցում են նրա գեղատեսիլ կտավները:
Փոփոխությունը տեղի ունեցավ շատկտրուկ: Համեմատաբար կարճ ժամանակում ստեղծված աշխատանքները հակադրվում են նախորդներին, և այնպիսի տպավորություն է կարծես երկու տարբեր մարդիկ են նկարել: Շատ տարբեր: Երկու փուլերն էլ կապված են, թե՛ խառնվածքը, և թե՛ այն որ նկարչությունը զգացմունքներիշարունակությունն ու նյութականացումն է,հոգու ցայտումը: Ներքին փոփոխությունները և նկարչական վարպետության աճը միաժամանակ են տեղի ունենում: Մեկը մյուսով է պայմանավորված և մեկը հարստացնում է մյուսին: Այլ կերպ ասած, Անանյանի դեպքում մասնագիտական և հոգևոր կատարելագրծման էությունը նույնն է: Եվ, եթե նախկինում աշխատանքները վկայում էին տառապանքը, ապա այժմ այն, թե ինչն է օգնում ապրել: Կտավի ոճը շատ արագ էր փոխվում, մի տարվա ընթացքում, կարծես մարդը քայլ առ քայլ առաջ էր գնում, իր ետևում թողնելով կտավները՝ հերթական հաղթահարման նյութական հետքերը: Այժմ, ազատվելով երբեմնի խստությունից, գիծը սկսում է սիրել բիծը, և ընդհատվելով դառնում է բիծ: Ավելի հաճախ ձեռքի շարժումը ծառայում է ոչ թե որպես դինամիկա, այլ թրթիռ, բայց դառնալով ավելի բարդ և նուրբ, անհրաժեշտության դեպքում վճռականություն և ուժ է գտնում: Ներկապնակը լուսավորվում է: Ահա և կանաչը, մեկ լուսնի նման սառը, մեկ մի փոքր խունացած՝ ձուլված դեղին ոսկով: Ֆանտաստիկ կերպարները կորցնում են իրենց վախեցնող չարությունը, և տհաճությունը միախառնվում է լիրիկայի հետ: Կանաչ երկնքում, լուսնին մոտ թռչում է մարդ-մորեխը: Երեք դեմք ունեցող պատկերը, որից ուղղահայաց բարձրանում է ձկան մարմինը, զարմանալիորեն զուրկ է տագնապից, այսինքն «Հանգստության բուրգ» է: Բազմազանթեմաների, կառուցվածքների փորձերի, արտահայտչական ձևերի մեջ առանձնանում են երկու կարևոր թեմաներ՝ հայրենի Հայաստանի բնատեսարանները և կրոնական թեմաները: Նախկինում, նկարչի աշխատանքներում բնատեսարանի մոտիվները բացակայում էին: Բնության կողմից խթանումը բերեց մի ամբողջ շարքի առաջացմանը: Դրանք իրար նման չեն: Արարատի Բիբլիական ուժը պահանջում էր հակիրճություն և հարուստ դեկորատիվ գույն: Հայաստանի տաճարները նկարելը բարդ է: Հին հակադրությունները փոխարինվում են կանաչի և կարմիրի փոխադարձ ներթափանցմամբ,փոխանակվող արտացոլմամբ, փորագրված, միմյանց հետ միախառնված այնպես, որ ստացվում է ամբողջական և շնչող միջավայր: Բնանկարը Անանյանի կտավին շունչ է տվել, բայց նա այն նկարիչներից չէ, որոնք բավարարվում են օդային երանգներով: Նրա համար որևէկոնկրետ ժանրի սահմանները նեղ էին, և նրան գրավում էին մեծ հասկացությունները: Օդի հետ մեկտեղ, նրա բնանկարները տիեզերական ուժ ձեռք բերեցին: Հայաստանի տաքությունը դարձավորպեսսրտիջերմությանփոխաբերություն: ԿտավներումկադմիևիտաքհոսանքներիվրալուսավորվեցԴոնԿիխոտիուրվագիծը, իսկլուսիննուարևըմիաժամանակէինլուսավորում:Արտաքինաշխարհըդարձավավելիընդարձակ, ավելիհարուստ, ավելիբարի, իսկմարդըզբաղեցրեցիրարժանի և համեստտեղըայնտեղ: Խաղաղությունտիրում է վերջինկտավներիցմեկում՝ «Կանաչսենյակում»: Մարդ-տուն-աշխարհհարաբերություններըհավասարակշռվածեն, իսկկիսապառկածկաղապարիուրվագիծըկրկնում է պատուհանիցերևացողլեռներիուրվագիծը: Կրոնականթեմաներըուղղորդումէիննկարչինգրեթեողջկյանքիընթացքում, աստիճանաբարավելիշատտեղզբաղեցնելովնրաարվեստում: Հենցնրանցմեջ է երևումդինամիկայիաճը, աշխարհընկալմանփոփոխությունները, քայլառքայլդեպիվերկատարածշարժումը, հանդիպելու…Եվմիայնմեկշարժիչուժ՝ ձկները, Քրիստոսիխորհրդանիշը, ունիիրսեփականպատմությունը, ճանապարհանցնելովմեխանիկականգծագրվածսխեմատիկնշանիցդեպիչափազանցհագեցածպատկերի: Եկեքձևակերպենքկարևորը. նկարագրողական լեզվի զարգացումը հետևյալ սցենարով էր առաջ գնացել՝ առարկայի կոնֆլիկտային հակադրությունից և ամբողջական գեղատեսիլ միջավայր ստեղծելուց, առճակատումից մինչև արագաշարժ, բարդ, թրթռացող աշխարհը, որում առարկան գրեթե լուծվում է, բայց չի վերանում, այլ կերպարանափոխվում է: Թափանցելով Անանյանի նկարիմեջ՝օդը լուսարձակման հատկությամբ էօժտվում, իսկ լույսի մատերիան, իր հերթին օժտվում է կաղապար ստեղծելու հատկությամբ: Ասվածը պետք է բառացիորեն հասկանալ. վերջին և լավագույնաշխատանքներիհիմնականգաղափարըլույսիարվեստն է: Ձեռքէրբերվելինչպեսհոգևոր, այնպեսէլպատկերավորփորձն, անխոս, շնորհիվկրոնի ևդակրոնականթեմաներումլիարժեքորենմարմավորվել է:Այդպեսպատկերներիհայտարարությունընման է լույսիպայծառհոսքի, որիցլույս է ճառագում:Նունիսկավելիվաղ, 2000 թվականին«Խաչիցհեռացումը»իրավանդականդրամատիկլուսայինէֆեկտներովոչստանդարտկերպովգերակշռում է լուսավորությանը:
Վերջին աշխատանքում՝ «Մ. Ելենայի դիմանկարը», լայն վրձինով, հեշտ և ազատ կերպով ընդգծված է դեմքի ուրվագիծը: Մուգ գույնն անհրաժեշտ է, քանի որ այն ընդգծում է բաց գույնը: Փոխարենը ոչ թե դիմանկար, այլ ավելի մոտ է դեմք հասկացությանը. տաքություն, լուս, պարզություն…. Վերջին կտավը ստեղծվել է այն ժամանակ տեղի ունեցող Վլադիմիր Նաումցի ցուցահանդեսի տպավորության ներքո: Բայց մեր առջև կտավ չէ, այլ հավաքածու: Ազդանշանի փոխանակում. «Ես գիտեմ թե ինչպես ես անում դա և ինչի մասին ես անում: Գնում ենք նույն ուղղությամբ»: Իր բովանդակությամբ դիմանկարը ստիպում է հիշել Բազե Մարդկանց՝ մահից առաջ կատարած աշխատանքը՝ ''Երրորդություն '', որը նույնիսկ հնարավոր է անհայտ է նկարչին:
Հ.Գ.ՎահանԱնանյանինանձամբճանաչելուհնարավորությունչեմունեցել: Այնամենըինչասվել է,«կարդացելեմ»նրաաշխատանքներումարդենիրմահիցհետո:
Օլգա Սավիցկայա,
Արվեստագիտությանթեկնածու